Nguồn: reuters.com

Trái phiếu phòng dịch của Ngân hàng Thế giới được thiết kế để gây quỹ giúp các quốc gia nghèo nhất ứng phó với các bệnh lây nhiễm nhanh, đã mất đi nửa giá trị do sự bùng phát của virus Corona ở Trung Quốc khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại phải đối mặt với thiệt hại lớn.

Sau khi đại dịch Ebola năm 2013 – 2016 tàn phá Sierra Leone, Guinea, Liberia và giết chết ít nhất 11.300 người, Ngân hàng Thế giới đã ra mắt trái phiếu và các công cụ bảo hiểm trong Chương trình Tài chính khẩn cấp cho đại dịch (PEF) vào năm 2017, xây dựng cơ chế quỹ hỗ trợ kịp thời cho những nơi đang cần.

Các nhà đầu tư vào trái phiếu do Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế (IBRD) thuộc Ngân hàng Thế giới phát hành sẽ nhận được tiền lãi cao đồng thời chịu rủi ro bị mất một phần hoặc toàn bộ số tiền của họ, trong trường hợp bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm. Các quỹ này được dùng để cứu trợ cho các quốc gia bị bùng phát dịch bệnh và các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết do virus Marburg, sốt xuất huyết Crimean–Congo hay sốt Lass.

Tuy nhiên, hai loại trái phiếu phòng dịch của Ngân hàng Thế giới đã vấp phải sự nghi ngờ sau khi Ebola bùng phát tại Cộng hòa Dân chủ Congo năm 2018. Dịch bệnh lớn thứ hai trong lịch sử đã hoành hành khoảng một năm và giết chết hơn 2.000 người, nhưng những nước bị ảnh hưởng lại không nhận được hỗ trợ.

Với sự bùng phát của dịch virus Corona đã lây nhiễm hơn 74.000 người và cướp đi hơn 2.000 mạng sống, giá của trái phiếu phòng dịch IBRD – loại ghi chú B^[1] có rủi ro đầu tư cao nhất – càng phải chịu áp lực nặng nề hơn.

Thiệt hại của các nhà đầu tư phụ thuộc vào số người chết và phạm vi lây lan. Trong trường hợp xấu nhất, dịch bệnh bùng phát toàn cầu với tổng hơn 2.500 người chết ở hơn 8 quốc gia, cùng một số người có nguy cơ nhất định ở mỗi quốc gia – sẽ xóa sạch toàn bộ khoản đầu tư trái phiếu.

“Rõ ràng thị trường đang bắt đầu định giá, loại trái phiếu có rủi ro cao nhất sẽ bị ảnh hưởng”, một nhà đầu tư trái phiếu phòng dịch của Ngân hàng Thế giới cho biết. “Dịch bệnh đang ngày càng phổ biến chúng ta đã gặp phải dịch SARS, dịch Ebola và dịch cúm chỉ trong một thời gian ngắn.”

Hai loại trái phiếu phòng dịch này được ít người đầu tư và thanh khoản tương đối kém. Các tài liệu cho thấy loại rủi ro hơn sẽ đáo hạn vào ngày 15 tháng 6, được các nhà quản lý tài sản gồm Baillie Gifford, Amundi và Oppenheimer nắm giữ. Loại còn lại đối mặt với ít rủi ro hơn trong đợt bùng phát virus Corona với tổn thất khoảng 16.7%.

Tuy mang mục đích tốt và triển vọng giúp đỡ cho các nước nghèo, trái phiếu phòng dịch vẫn bị chỉ trích vì không viện trợ đầy đủ và kịp thời.

Điều gây tranh cãi là thời gian để kích hoạt viện trợ. Với loại ghi chú B, thời gian kích hoạt là 84 ngày kể từ khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố báo cáo tình hình đầu tiên. Như vậy, trong đợt bùng phát dịch virus Corona lần này, thời điểm kích hoạt sẽ là vào giữa tháng Tư. Ngân hàng Thế giới thì tuyên bố sẽ thực thi viện trợ cho các quốc gia bị dịch bệnh khi có đủ các điều kiện kích hoạt.

Viện nghiên cứu và một số nhà hoạch định chính sách cho rằng cần phải tập trung nâng cấp các hệ thống y tế và phát hiện bệnh sớm ở những nơi dễ bùng phát dịch trên thế giới. “Khoản tiền quỹ từ các trái phiếu này nên được chuyển cho WHO hoặc dùng để tăng cường dự phòng y tế ở những quốc gia nghèo có nhiều nguy cơ dịch bệnh.” Bodo Ellmers – Giám đốc phát triển tài chính bền vững tại Diễn đàn chính sách toàn cầu nhận định. “Tôi cho rằng ý tưởng kêu gọi các tổ chức tư nhân^[2] tham gia viện trợ nhân đạo hay hỗ trợ tài chính khẩn cấp là không quá thực tế.”

——————————————————————-

^[1] Ghi chú B (B note): Chứng khoán đảm bảo bằng tài sản (loại trái phiếu được phát hành trên cơ sở có sự đảm bảo bằng một tài sản hoặc một dòng tiền nào đó từ một nhóm tài sản gốc của người phát hành – ABS) được chia thành các hạng A, B và C có độ rủi ro và tỉ lệ hoàn vốn khác nhau. Ghi chú B là phần chia thứ cấp, người nắm giữ ghi chú B sẽ được chi trả sau những người nắm giữ ghi chú A. Để bù đắp cho mức độ rủi ro cao hơn, ghi chú B chi trả lãi suất cao hơn và do đó lượng thanh toán sẽ lớn hơn cho nhà đầu tư so với ghi chú A.

^[2] Khu vực tư nhân (private sector): là bộ phận của nền kinh tế bao gồm các cá nhân, doanh nghiệp và định chế tài chính ngoài quốc doanh.